CALEMBOUR ludus verborum saepe anbiguus

CANON Regula ab omnibus sequenda potissimum Canon Missae vel Canon Romanus, dictus Actio in Sacramentario Gelasiano - agere celebrare.
Innumera sunt verba ex Patribus deprompta: servitus, servi (=sacerdotes), familia tua (=fideles), refrigerium (=requies aeterna). Unde Ius canonicum leges ecclesiae - codex iuris canonici. kanon gr. «mensura», «regula», «norma» collectio bibliorum sacrorum germanorum, contra apocriphos libros. Protocanonici et Deuterocanonici prout ab omnibus aut non ab omnibus recepti ecclesiis.

CANTVS - Gregorianus

CATACHRESIS abusio: pes montis, manus Dei.

CATECHESIS - Kerygma cum rationibus docendi, kathxe/w docere viva voce.

CATENAE - excerpta, collectanea, breviarium ad modum commentarii locorum bibliae vel anthologiae exegesis biblicae.

CENTONES exercitatio scholastica rhetorum, velut ludus patientiae et intellectus ad creandos versus novos ex operibus praecedentibus, ut fecit Proba Petronia s.IV formam poeticam tribuens biblicis locis utens tantum locis vergilianis.

CHIASMUS: Novit enim sedem Dei vivi: ab illo et inde descendit. Scribere scribendo, dicendo dicere disces. Haec figura, qua verborum collocatio fit in modum litterae Graecae X, ad communem, id est naturalem et vulgarem, pertinet sermonem, cum enuntiata enuntiatis opponuntur: spernitur orator bonus, horridus miles amatur; matrem habemus, ignoramus patrem; fragile corpus animus sempiternus moves, tamen labor possit, possit molestia.

CHIROGRAPHUS Littera autographa manu ipsa Pontificis scripta vel saltem signata..

CIRCUITIO sive periphrasis: rerum visibilium et invisibilium Conditor (= Deus)

CLAUSOLAE - CURSUS Vocantur clausolae et cursus syllabae in pausa sententiae vel partis sententiae, spectata quantitate syllabarum vel accentibus. Harmonia innititur parvis stichis et versiculis. Compositio verborum, fuit quarta pars rhetoricae post inventionem, dispositionem, actionem. Rhythmus quantitativus est numerus, accentuativus est cursus. Numerus orationis, numerus poeticus, numerus cantus indicant peculiarem rhythmum datum dispositione alterna syllabarum longarum et brevium Christiani non melos sed magis rhyitmum volunt consequi. Clausulis innituntur: cursus planus, tardus, velox, trispondaicus.
Ultima syllaba quantitate habetur semper anceps. Unde:
Cursus planus acuitur II et V syllaba (ígne torrére) fere resonans creticum cum trochaeo (- v - | - v).
Cursus tardus acuitur III et VI syllaba (indulgènte vindémia) fere resonans dicreticum vel creticum cum tribracho (- v - | v v v).
Cursus velox acuitur II et VII syllaba (pérdere magistràtus) fere resonans creticum cum dicoreo (- v - | - v - v).
Cursus trispondaicus acuitur II et VI syllaba (èsse videàtur) fere resonans paeon I cum trochaeo (- v v v | - v).
Cfr. F. Di Capua, Il ritmo prosaico nelle lettere dei papi e nei documenti della cancelleria pontificia, 3 vol., Roma 1937-46.

CLEUASMUS sive deminutio: ego, qui nihil scio, ...

CLIMAX seu GRADATIO crescens: abilis, clarus, optimus; vel decrescens: optimus, bonus, pessimus.
it. da abile famoso

COLLATIO - Mosaicarum et Romanarum legum collatio colligit leges hebraeorum et romanorum quae posteriores habentur. Lex Dei igitur prior quoque vocatur.

COLLECTA I oratio post Introitum missae, ad Patrem: cum altari assistitur, semper ad Patrem dirigatur oratio (c. 23 del III Concilio di Cartagine a.397). Est fere collectio: orationem collecturus est; qui precem colligit. Propositio theologica annuit festo (protasis), petitionem declarat (apodosis) et concluditur clausola Per Dominum: ''Usibus sanctorum honeste et decenter, non quasi stipem indigentibus praebere, sed censum nostrum cum ipsis quodammodo habere communem, et meminisse sanctorum sive in collectis solemnibus, sive pro eo ut ex recordatione eorum proficiamus, aptum et conveniens videtur''. Collecta hic valet oratio. Iure collectae solemnes orationibus solemnibus comparantur, potius quam easdem ut peculiares conventus sanctis reservatos intelligere.
Quae non tantum oratio sacerdotis sed et omnium fidelium fuit ut peculiare sinaxis eucharisticae momentum.
Testatur Uranius de improvisa morte Ioannis, episcopi Neapolitani, in initio missae: Ad ecclesiam laetus processit, et ascenso tribunali ex more populum salutavit; resalutatusque a populo orationem dedit: et collecta oratione spiritum exhalavit (a.432, ep.ad Pacatum 11).
Dynamica virtus huius orationis declaratur sensus dilatatione: in Occidente quaestua, eleemosyna, collectio pecuniae vel bonorum (antiquae versiones biblicae vertunt logia sed quoque conventus fidelium et synaxis liturgica.
In alio Origenis loco, in Latina Rufini versione (Hom. in Gen. X,3): Et necesse est nos eos qui collectam negligunt et audire declinant verbum Dei, paululum per patientiam castigare, qui non desiderant panem vitae (Io 6,35.48) nec aquam vivam (Io 7,38), in qua terminus Graecus synaxis idem est ac collecta.

CONLATIO - coetus fidelium vel monachorum vel lectio certis horis habita ad monachos - Utraque vox et coetum fidelium et [metonymia] orationem vel lectionem declarat, quae in lucem ponit finem huius conventus. Silentium et verbum frequentantur, iuxta illud: Nolite multa dicere. Est sermo affectibus quam maxime plenus. Orationes XXXIV sunt corpus omogeneum. Elementa communia omnibus orationibus sunt invocatio seu epiklhsis, laudes vel gratulationes vel benedictiones seu eulogia, intercessio seu uperenteusis, rogatio seu paraitesis. In Missali Romano sunt Orationes collectae, ritus introductorios perficientes, Orationes super oblata, quibus fidelium dona, panis et vinum, in Dominicum mysterium segregantur, praesentationem donorum concludentes, Orationes post communionem, pro gratiarum actione in fine celebrationis et totius actionis liturgicae.
Invocatio Dei saepe coniungitur recordationi beneficiorum, quae quasi formam gratulationis induit. Post celebratum Vaticanum Concilium II in orationibus non amplius citantur verba e Sacra Scriptura deprompta, ut patet in memoria Sanctae Teresiae ab Infante Iesu:

recensio v e t u s	n o v a
Domine, qui dixisti: nisi efficiamini	Deus, qui regnum tuum
sicut parvuli, non intrabitis in regnum	humilibus parvulisque
caelorum, da nobis, quaesumus, ita Sanctae	disponis, fac nos beatae
Teresiae Virginis in humilitate et	Teresiae tramitem consequi
simplicitate cordis vestigia sectari,	fidenter, ut eius
ut praemia consequamur aeterna.	intercessione gloria tua nobis reveletur aeterna.

COLON sive membrum: Tu ne quaesieris | scire nefas | quem mihi quem tibi || finem...

COMMA sive Articulus: in iure est pars canonis, vel legis; in sententiis est pars ante moram.

COMOEDIA -

COMMENTARII BIBLICI - commentarium (commentarius liber) .

COMMORATIO:

COMMUTATIO:

COMPLETORIUM

COMPLEXIO:

CONCLUSIO:

CONDUPLICATIO:

CONFIRMATIO est pars argumentativa orationis, quam in genere sequitur confutatio.

CONFLICTUS - A controversiis orti sunt conflictus sive numerosi sive soluti. Conflictus et altercationes, causae, certamina, dialogi, disputationes, lites, fortunam generis indicant. Antithesi innituntur conflictus. Conflictus veris et hiemis, in veste allegorica, naturam extollunt. Certamen rosae liliique varietate pollet.

CONFORMATIO:

CONIUNCTIO:

CONLATIONES (collationes): sermones sunt spirituales, philosophici, morales, aliquando utuntur forma dialogica.

CONVERSIO (antistrophes):

CONSONANTIA assonantia, similiter desinens, similiter cadens: Quod colimus Deus unus est, qui totam molem istam cum omni elemento
instrumentorum, corporum, spirituum.

CONSTITUTIONES -Constitutio Apostolica duplicis est generis: - Ipse Summus Pontifex rem constituit, declarat, edicit: Pauli VI ''Studia Latinitatis'' (1964), ''Paenitemini'' (de paenitentiae disciplina, 1966); ''Regimini Ecclesiae universae'' (de reformatione Curiae Romanae, 1967). - Sunt revera Bullae seu Litterae Apostolicae ''sub plumbo'', datae, olim a Cancellaria Apostolica, nunc a Secretaria Papali, in quibus agitur de certis negotiis ecclesiasticis, e.c. de erectione dioecesis, vicariatus apostolici, praefecturae apostolicae, praelaturae nullius, de evectione dioecesis ad gradum archidioecesis, de erectione collegii seu capituli canonicorum, abbatiae nullius, vicariatus castrensis, creatio episcopi, assignatio tituli (ecclesiae) quae fit, etc. Subscribit Cardinalis a publicis Ecclesiae negotiis. In fine ponitur: e.c. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, die XXIII mensis Octobris, anno MCMLXXVI, Pontificatus Nostri quarto decimo et additur Pontificis subscriptio: PAULUS Pp. VI. Per Constitutiones Apostolicas Summus Pontifex constituit, declarat, edicit, tractat res magni momenti. Post Constitutionem Regimini Ecclesiae universae expediuntur a Secretaria papali; conscribuntur in membrana: iis nunc subscribit Summus Pontifex.

CONTENTIO (antithesis): mors est malis, vita bonis

CONVERSIO (antistrophes):

CONTREFISION - contra fisum, cum fingitur omen in contrarium: fac ascensum in montem Everest, fac, fac!

CONTROVERSIA: exercitium orationis iudiciariae

CONVENIENTIA = prèpon, decorum: stilus aptatur personae et fini sermonis

CONVINCERE et persaudere

CORAX - argumentum ad demonstrandam rem tam impossibilem esse ut inverisimilis fiat: plura sunt elementa quam quis tollere possit - contra meum clientem plura extant indicia quam ut reus sit.

CORRECTIO: bonum, ut verius dicam, optimum.

CORRECTOR litterarum apostolicarum finalem redactionem exarabat.

CREDO vel CONFESSIO vel SYMBOLUM FIDEI - kanw\n th=j a)lhqei/aj, k. e)kklhsiastiko/j, k. th=j pi/stewj, o)/roj - regula fidei, regula veritatis, mensura fidei, regula pietatis. Traditio et Redditio symboli ad catecumenos, iscriptione facta et in ritu baptismi.
Symbolum confessionem quoque fidei, forma interrogationis, vel declarationis, ab adscripto dicebatur.
Syimbolum apostolicum, nicenum, nicenum-constantinopolitanum, athanasianum vel Quicumque, orthoxam fidem docere intendebant. E.c.
Symbolum Apostolorum: Credo in Deum Patrem omnipotentem, Creatorem caeli et terrae. Et in Iesum Christum, Filium eius unicum, Dominum nostrum, qui conceptus est de Spiritu Sancto, natus ex Maria Virgine, passus sub Pontio Pilato, crucifixus, mortuus, et sepultus, descendit ad inferos, tertia die resurrexit a mortuis, ascendit ad caelos, sedet ad dexteram Dei Patris omnipotentis, inde venturus est iudicare vivos et mortuos. Credo in Spiritum Sanctum, sanctam Ecclesiam catholicam, sanctorum communionem, remissionem peccatorum, carnis resurrectionem, vitam aeternam. Amen.
Quicumque: Quicumque vult salvus esse, ante omnia opus est, ut teneat catholicam fidem: Quam nisi quisque integram inviolatamque servaverit, absque dubio in aeternam peribit. Fides autem catholica haec est: ut unum Deum in Trinitate, et Trinitatem in unitate veneremur. Neque confundentes personas, neque substantiam seperantes. Alia est enim persona Patris alia Filii, alia Spiritus Sancti: Sed Patris, et Fili, et Spiritus Sancti una est divinitas, aequalis gloria, coeterna maiestas. Qualis Pater, talis Filius, talis Spiritus Sanctus. Increatus Pater, increatus Filius, increatus Spiritus Sanctus. Immensus Pater, immensus Filius, immensus Spiritus Sanctus. Aeternus Pater, aeternus Filius, aeternus Spiritus Sanctus.
Et tamen non tres aeterni, sed unus aeternus. Sicut non tres increati, nec tres immensi, sed unus increatus, et unus immensus. Similiter omnipotens Pater, omnipotens Filius, omnipotens Spiritus Sanctus. Et tamen non tres omnipotentes, sed unus omnipotens. Ita Deus Pater, Deus Filius, Deus Spiritus Sanctus. Et tamen non tres dii, sed unus est Deus. Ita Dominus Pater, Dominus Filius, Dominus Spiritus Sanctus. Et tamen non tres Domini, sed unus est Dominus. Quia, sicut singillatim unamquamque personam Deum ac Dominum confiteri christiana veritate compelimur: ita tres Deos aut Dominos dicere catholicareligione prohibemur.
Pater a nullo est factus: nec creatus, nec genitus. Filius a Patre solo est: non factus, nec creatus, sed genitus. Spiritus Sanctus a Patre et Filio: non factus, nec creatus, nec genitus, sed procedens. Unus ergo Pater, non tres Patres: unus Filius, non tres Filii: unus Spiritus Sanctus, non tres Spiritus Sancti. Et in hac Trinitate nihil prius aut posterius, nihil maius aut minus: sed totae tres personae coaeternae sibi sunt et coaequales. Ita ut per omnia, sicut iam supra dictum est, et unitas in Trinitate, et Trinitas in unitate veneranda sit. Qui vult ergo salvus esse, ita de Trinitate sentiat.
Sed necessarium est ad aeternam salutem, ut incarnationem quoque Domini nostri Iesu Christi fideliter credat. Est ergo fides recta ut credamus et confiteamur, quia Dominus noster Iesus Christus, Dei Filius, Deus et homo est. Deus est ex substantia Patris ante saecula genitus: et homo est ex substantia matris in saeculo natus. Perfectus Deus, perfectus homo: ex anima rationali et humana carne subsistens. Aequalis Patri secundum divinitatem: minor Patre secundum humanitatem. Qui licet Deus sit et homo, non duo tamen, sed unus est Christus. Unus autem non conversione divinitatis in carnem, sed assumptione humanitatis in Deum. Unus omnino, non confusione substantiae, sed unitate personae. Nam sicut anima rationalis et caro unus est homo: ita Deus et homo unus est Christus. Qui passus est pro salute nostra: descendit ad inferos: tertia die resurrexit a mortuis. Ascendit ad caelos, sedet ad dexteram Dei Patris omnipotentis: inde venturus est iudicare vivos et mortuos. Ad cuius adventum omnes homines resurgere habent cum corporibus suis: et reddituri sunt de factis propriis rationem. Et qui bona egerunt, ibunt in vitam aeternam: qui vero mala, in ignem aeternum.
Haec est fides catholica, quam nisi quisque fideliter firmiterque crediderit, salvus esse non poterit. Amen.
Symbolum Nicaenum-Constantinopolitanum - Credo in unum Deum, Patrem omnipotentem, factorem caeli et terrae, visibilium omnium et invisibilium. Et in unum Dominum Iesum Christum, Filium Dei unigenitum, et ex Patre natum ante omnia saecula. Deum de Deo, Lumen de Lumine, Deum verum de Deo vero, genitum non factum, consubstantialem Patri; per quem omnia facta sunt. Qui propter nos homines et propter nostram salutem descendit de caelis. Et incarnatus est de Spiritu Sancto ex Maria Virgine, et homo factus est. Crucifixus etiam pro nobis sub Pontio Pilato, passus et sepultus est, et resurrexit tertia die, secundum Scripturas, et ascendit in caelum, sedet ad dexteram Patris. Et iterum venturus est cum gloria, iudicare vivos et mortuos, cuius regni non erit finis. Et in Spiritum Sanctum, Dominum et vivificantem, qui ex Patre Filioque procedit. Qui cum Patre et Filio simul adoratur et conglorificatur: qui locutus est per prophetas. Et unam, sanctam, catholicam et apostolicam Ecclesiam. Confiteor unum baptisma in remissionem peccatorum. Et expecto resurrectionem mortuorum, et vitam venturi saeculi. Amen.

CRIA - chreia - est exercitium inventionis: definitur terminus, vel declaratur sententia